ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 11، بهمن 1403 ، شماره پی در پی 105

مؤلفه های کلاسیسم در دیوان رودکی

صفحه (19 - 40)
مهرویه رضیئی ، شروین خمسه (نویسنده مسئول)، احمد خیالی خطیبی
تاریخ دریافت مقاله : اسفند 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : خرداد 1403

چکیده

زمینه و هدف: سبک خراسانی و مکتب کلاسیسم با وجود فاصله تاریخی بسیار، درکی عمیق از مولفه های یکدیگر رقم زده اند. از سویی، سبک خراسانی به عنوان نخستین سبک شعری بعد از اسلام حائز اهمیت بوده و از سوی دیگر مکتب کلاسیسم نیز به عنوان نخستین مکتبی که پس از تسلط مسیحیت و قرون وسطی در اروپا شکل گرفت، دارای اهمیت است. لذا یافتن برخی اشتراکات این دو در آثار شعری آن دوران به دلیل ظهورشان پس از تغییر نگرش اعتقادی و یک دوره سکوت شگفت انگیز است. یکی از شاعرانی که مولفه های کلاسیسم در آثار وی دیده میشود رودکی (319-237ه.ق) است.

روش ها: پژوهشگر در این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی بر مبنای گردآوری داده ها از طریق اسنادی_کتابخانه ای با تحلیل داده هایی که از طریق مطالعه، متن خوانی و فیش برداری استخراج شده به این بحث پرداخته است.

یافته ها: در این پژوهش بررسی کلاسیسم در شعر رودکی مورد بررسی قرار گرفته و جنبه نوآوری آن در مقایسه و تطبیق سبکی در شعر ایران با مؤلفه های مکتبی در ادبیات اروپا است، که در زمره ادبیات تطبیقی قرار گرفته است.

نتیجه گیری: به جرأت می توان گفت عنصر عقل دقیقا در همان معنای مولفۀ کلاسیسمی خود در شعر رودکی مورد بحث و بررسی است و سایر عناصر به تبع سنخیت شرایط ایجاد این مکتب و سبک خراسانی، در نوع خود شباهتهای معنایی و مفهومی بی نظیری به تصویر کشیده اند. ناگفته نماند برخی مولفه هایی که صرفا با گذشت زمان، آفریده، بارور شده وتکامل یافته اند، از جمله وحدت سه موضوع، در تاب و توان بررسی در اشعار رودکی نگنجیدند، برخلاف عنصری همچون عقل که بسته به زمان رودکی و ویژگیهای سبک خراسانی، در این معنا خوش نشسته اند.

کلمات کلیدی
کلاسیسم , سبک خراسانی , رودکی

• پارسانسب، محمد. (1370). جامعه شناسی ادبیات فارسی. تهران؛ سمت،صص 17،18.
• ثروت، منصور.(1385). آشنایی با مکتب های ادبی. چاپ اول. تهران؛ سخن، صص 32،36،37.
• جمالی، فاطمه.(1388). بازتاب علم معانی در شعر رودکی. شماره2 . اصفهان؛ متن شناسی ادب فارسی، ص110.
• رجایی،محمد خلیل. (1392). معالم البلاغه در علم معانی. چاپ4 . شیراز؛ بیان و بدیع،ص123،124.
• رودکی سمرقندی، جعفر بن محمد. (1373). دیوان شعر رودکی. به تصحیح جعفر شعار. تهران؛ قطره.
• زارعی، محمد. (1385). تاثیر اندیشه های زروانی بر شعر رودکی، فردوسی وخیام. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، ص 83 .
• زرقانی، سید مهدی. (1390). چشم انداز شعر معاصر ایران. چاپ2، تهران؛ ثالث، ص15.
• زرین کوب، عبدالحسین.(1361). با کاروان حله. چاپ 5. جلد 2. تهران؛ جاویدان، ص 493
• سعدی، مصلح الدین.(1369). گلستان، تصحیح و توضیح خلیل خطیب رهبر. تهران؛ صفی علیشاه.
• سکرتان، دمینیک.(1388). کلاسیسیزم. ترجمۀ حسن افشار. چاپ دوم. تهران؛ مرکز،صص 48،52،100.
• سیدحسینی، رضا. (1384). مکتب های ادبی. چاپ دوم. تهران؛ زمان، صص 31،98،104.
• شفق‌، اسماعیل. (١٣٧٨). بوی جوی مولیان(نقد اجتماعی شعر دوره ی سامانی). همدان؛ نور علم، 12،111.
• شفیعی کدکنی، محمد رضا.(1391). رستاخیز کلمات. درس گفتارهایی دربارۀ نظریۀ ادبی صورتگرایان روس. تهران؛ سخن، ص15.
• شمیسا، سیروس. (1388). سبک شناسی شعر. چاپ 4. تهران؛ میترا.
• شمیسا، سیروس،(1391)، معانی، چاپ سوم، تهران: میترا، صص29،46،191.
• صفا،ذبیح الله.(1355). تاریخ ادبیات در ایران. ج1. تهران؛ دانشگاه تهران، صص32،65،85،361.
• علوی مقدم، محمد. اشرف زاده، رضا.(1376). معانی و بیان. چاپ اول تهران؛ سمت، ص79.
• عوفی‌، محمد بن محمد.(1335). لباب الالباب. به سعی و اهتمام ادوارد براون. به انضمام شرح حال مؤلف به قلم عبدالوهاب قزوینی. جلد2. لیدن، بریل، ص246.
• فتوحی رودمعجنی، محمود.(1385). نقد ادبی در سبک هندی. تهران؛ سخن، صص 85،89.
• فتوحی، رودمعجنی،(1386)، تصویر کلاسیک،فصلنامه هنر. شماره .64 .تهران؛ ص86..
• فردریش، ورنر. هنری ملون، دیوید.(1388). چشم انداز ادبیات تطبیقی غرب از دانته تا یوجین. ترجمه نسرین پروینی. تهران؛ سخن، ص313.
• فروزانفر، بدیع الزمان.(1369). سخن و سخنوران. تهران؛ زوار، ص18.
• میرشکاری، جواد.(1387). فرهنگ واژه های مصوب فرهنگستان. دفتر ششم. نشر فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ذیل سرواژه وحدت زمان،وحدت مکان،وحدت موضوع. تهران، ص 72.
• میرصادقی، جمال. میمنت میرصادقی. (1368). واژه نامه هنر شاعری. چاپ دوم. تهران؛ مهناز.
• نفیسی، سعید. (1341). محیط زندگی و احوال و اشعار استاد رودکی. تهران؛ ابن سینا، ص388.
• نوری کوتنائی، نظام الدین.(1388). مکاتب. سبک ها و جنبش های ادبی و هنری جهان تا پایان قرن بیستم. تهران؛ یادواره اسدی، ص89 .
• ولک، رنه. (1385). تاریخ نقد جدید. ترجمۀ سعید ارباب شیرانی. جلد 1. تهران؛ نیلوفر، صص51،169.